"Των εχθρών τα φουσάτα περάσαν / σαν το λίβα που καίει τα σπαρτά", υπενθυμίζει ένα παλιό στρατιωτικό εμβατήριο, πριν μας διαβεβαιώσει πως "η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει". Όμως και τα δικά μας τα φουσάτα διέπραξαν ουκ ολίγα στο πέρασμά τους, σε πόλεις και χωριά με "εθνολογική σύσταση" πολύ διαφορετική απ'' ό,τι υποστήριζαν οι κήρυκες της Μεγάλης Ιδέας. Από τα Γιαννιτσά και το Κιλκίς του 1912-13 μέχρι τη Βόρειο Ήπειρο του 1914 και την ενδοχώρα της Μικρασίας το 1919-22, η δράση του ελληνικού στρατού και των παραστρατιωτικών ομάδων που τον συνόδευαν (ή τον υποκαθιστούσαν) σημαδεύτηκε από αγριότητες, ελάχιστα διαφορετικές απ'' όσα διέπραξαν το ίδιο διάστημα οι αντίπαλοί του. Αγνοημένες συνήθως από την επίσημη Ιστορία κι εθνικιστική παραφιλολογία, οι βιαιότητες όλων των εμπολέμων της δεκαετίας 1912-1922 κατά των αλλοεθνών αμάχων των Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας δεν ήταν μια απλή "παράπλευρη" συνέπεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Η εκκαθάριση κάθε εθνικής επικράτειας από τα "αλλογενή" στοιχεία υπήρξε, αντίθετα, συστατικό στοιχείο της διαμόρφωσης των σύγχρονων "εθνικά αμιγών" κρατών. Αν η γενοκτονία των Αρμενίων συνιστά την ακρότατη εκδοχή αυτής της στρατηγικής, τον κανόνα συγκρότησε αυτό που σήμερα αποκαλούμε εθνοκάθαρση: χιλιάδες άνθρωποι διώχτηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες, που έτυχε να βρεθούν στη "λάθος"