Συντεταγμένη επί τη βάσει περιηγήσεων και διαφόρων άλλων πληροφοριών Εν Αθήναις 1851, με εισαγωγή του Σπύρου Καράβα, τιτλοφορημένη  «Μια γεωγραφία προς χρήσιν του ελληνικού κατακτητικού στρατού εν έτει 1851 και οι τύχες της».

Η Στρατιωτική Γεωγραφία (1851) του λοχαγού Βασίλειου Νικολαΐδη (Κωνσταντινούπολη περ. 1817 -Αθήνα 1903) αποτελεί το προϊόν της πρώτης επίσημης και μυστικής αποστολής στα διεκδικούμενα εδάφη της Ευρωπαϊκής Τουρκίας, δηλαδή σε μια terra incognita την οποία κληρονομικώ δικαίω διεκδικεί ο ελληνικός εθνικισμός. Οι πολιτικές εξελίξεις της δεκαετίας που προηγήθηκε του 1850, όταν ο Νικολαΐδης περιηγείται και κατοπτεύει τις «όμορες επαρχίες» , έθεταν εκ των πραγμάτων επιτακτικά το ζήτημα της γνώσης του χώρου, του διεκδικούμενου από την Ελλάδα χώρου. Όχι πλέον με όρους φιλολογικούς και ιστορικούς, αλλά με όρους φυσικής και πολιτικής γεωγραφίας. Ήταν τότε που είχε αρχίσει να γίνεται συνείδηση στα καθ’ ημάς πως «το πειστικώτερον των εθνικών δικαίων επιχείρημα είναι η δύναμις». Σε αυτήν ακριβώς τη συνάφεια, η Στρατιωτική Γεωγραφία του Νικολαΐδη προσφέρεται για να διερευνηθεί η συγκρότηση της σύγχρονης εθνικής γεωγραφίας της Ελλάδας, με την παραγωγή του εθνικού χώρου να προκύπτει από τις ανάγκες του Βασιλείου για απόκτηση εκείνου που αργότερα θα ονομαζόταν ζωτικός χώρος.
Και αν ο λόγιος λοχαγός είναι εκείνος που πιθανότατα πλάθει τον προσφυή όρο «κοινωνική γραμματική», το έργο του μετά βεβαιότητος συνιστά μια πολύτιμη εφαρμογή της γραμματικής του ελληνικού αλυτρωτισμού. Τους αρμούς αυτής ακριβώς της γραμματικής αναδεικνύει ο Σπύρος Καράβας στην εκτενή και εμπεριστατωμένη εισαγωγική του μελέτη, όπου επίσης εκτίθενται οι περιπέτειες της άγνωστης έως σήμερα πρώτης λιθόγραφης έκδοσης της Γεωγραφίας του Νικολαΐδη, οι τύχες της στη δίνη του Κριμαϊκού Πολέμου και η απόγονή της.